MASALLARDA BİTİŞ FORMELLERİ: İDİL URAL (TATAR) MASALLARI ÖRNEĞİ

Masalın yapı taşlarından formeller içinde bir birim olan bitiş formelleri, anlatıcılar tarafından masalı sonlandırmak üzere söylenirler ve değişik kullanım biçimleriyle dikkat çekerler. Bu çalışmada, zengin masalcılık geleneğine sahip İdil-Ural Bölgesi’nin kadim halklarından Tatar Türklerinin masallarında geçen formelleri çeşitli yönleriyle incelenerek sınıflandırılmıştır. Ortaya çıkan sınıflandırmada yalın, ani, şahsi öğretici olmak dört üst maddede toplanmıştır bunlar çalışma içerisinde başlık açılarak irdelenmiştir. maddelerden sadece yalın çok yönlü özelliklerine olmasından dolayı kendi selamete ermekle, yuvaya dönmekle, düğün yapmakla, yemek içmekle, iktidar kazanmakla, cezalandırmakla affetmekle ilgili olanlar şeklinde yedi alt tekrar Formellerin sınıflandırılması için Thompson’un Motif Index of Folk Literature isimli eserinde sistemleştirdiği alfabetik numaralandırma yöntemi daha sonra eklenebilecek olası göz önünde bulundurularak Sakaoğlu’nun Masal Araştırmaları formel sınıflandırmasını verirken kullandığı maddeleri isimlendirme tekniği ile harmanlanmış yeni sınıflandırma sistemi geliştirilmiştir. ilk olarak Türk dünyası masalları uygulanabilirliğinin başlayış üzerinden test edildiği anlatıldığı “Masallarda Başlayış Formelleri: (Tatar Başkurt) Masalları Örneği” adlı çalışmada uygulanmıştır. Söz konusu madde yer alan altı boş bırakılan formellerine bu çalışmayla devam edilmiştir. Çalışma neticesinde örneğinde sınıflandırılan formellerinin biçim özellikleri örnekleriyle ortaya konulmuş, masal formeli merkezli çalışmalara katkıda bulunulmuştur.